Podbój Prus przez Krzyżaków zaczął się na dobre ok 1230 roku, a murowane zamki, które podziwiamy na Mazurach i na Pomorzu powstawały nawet sto lat potem, albo jeszcze później. Skąd wzięła się taka zwłoka? Czy wcześniej Krzyżacy nie budowali zamków?

Oczywiście, że budowali, ponieważ zamki były w tamtych czasach najlepszą ochrona zdobyczy terytorialnych. W początkowym okresie były to jednak zamki budowane z drewna z ziemnymi umocnieniami, w dodatku powstawały na miejscu pruskich grodów. Przyczyna tego była dwojaka. Podbite tereny trzeba było szybko zabezpieczyć, a zamki drewniane budowało się szybko, w dodatku tanio. Ten drugi argument był również istotny. W początkowej fazie podboje to wysokie koszty militarne i nie było pieniędzy na budowę zamków murowanych. Krzyżacy nie mieli wyjścia, chociaż mogło to kosztować ich utratę wszystkich zdobyczy, kiedy to powstańcy pruscy zdobyli większość zamków.

Po ostatecznym podbiciu Prus i okrzepnięciu osadnictwa oraz rozwoju lokowanych miast wystąpiły sprzyjające warunki do budowy zamków murowanych. Część z nich budowano już wcześniej stopniowo zamieniając niektóre drewniane warownie na zamki murowane. Po 1280 roku budowy zamków można było planować, chociaż nie wykształcił się jednolity wzór, powtarzalny projekt zamku. Zamki zawsze dostosowywano do potrzeb, chociaż starano się, żeby to był zamek typu kasztelowego, a więc z wewnętrznym dziedzińcem. Większe zamki miały trzy lub cztery skrzydła, mniejsze zamki jedno lub dwa, ale zawsze czworobok był zamknięty murem obronnym. Więcej o zamkach krzyżackich – https://discover.pl/mapa-zamkow-krzyzackich-w-polsce/ .

Krzyżacy budowali zamki do około 1410 roku. Wojna z Polska i Litwą nadwątliła ekonomicznie Państwo zakonne i zamków więcej już nie budowano. Jednym z ostatnich jest zamek w Nidzicy, który zaczęto budować w 1370 roku i zakończono tuz przed wielka wojną w 1409 roku. Zamek w Nidzicy przeszedł wiele, kilkakrotnie był zdobywany, ale kilkakrotnie oparł się oblegającym. Najwięcej zniszczeń przyniosły ostatnie działania w czasie II wojny światowej, kiedy to zamek został zbombardowany. Odbudowano go do 1965 roku z przeznaczeniem na muzeum oraz instytucje kultury.

Tytuł artykułu wspomina o zamkach w państwie krzyżackim, a nie tylko o zamkach krzyżackich. Spotykamy przecież inne zamki: biskupie, kapitulne. Skąd się wzięły? Otóż kiedy Krzyżacy negocjowali zgodę papież na utworzenie własnego państwa, to warunkiem było oddanie jednej trzeciej terenów pod władzę cywilna jednego z czterech biskupów. Tak się stało, a biskupi ze swoich terenów wydzielili jedna trzecia na utrzymanie kapituły. Zamki budowali więc wszyscy, a dzisiaj my możemy je podziwiać.